یافته‌هایی برای درک بهتر ناآرامی‌های اخیر
برای درک بهتر ناآرامی های اخیر در کشور، چند سال بعد، تحقیق دیشب خود را ورق زدم. در اینجا چند نتیجه مهم وجود دارد:
– نتیجه اصلی این بررسی این است که به طور کلی امکان اعتراض سیاسی در جامعه زیاد است.
– هر چه نفوذ سیاسی افراد کمتر باشد (احساس اینکه می توانند بر تصمیم سیاسی کشور تأثیر بگذارند)، احتمال اعتراض سیاسی آنها بیشتر می شود.
– شهروندانی که معتقدند فرصت ها و امکانات اعتراض در ساختار سیاسی کشور محدود است، بیشتر به اعتراض می پردازند.
– با افزایش سطح تحصیلات افراد، احتمال اعتراض سیاسی آنها نیز افزایش می یابد.
– در این تحقیق میزان احساس محرومیت (محرومیت اقتصادی، محرومیت سیاسی، محرومیت فرهنگی) بسیار بالاست. همچنین احتمال وقوع اعتراضات سیاسی در میان شهروندانی که احساس محرومیت بیشتری دارند، بیشتر است.
– بسیار مهم است که مردم در عملکرد خود یا عملکرد ساختار سیاسی به دنبال منبع محرومیت باشند. اعتراضات سیاسی بیشتر در میان شهروندانی رخ می دهد که خود را نه به عنوان “منبع محرومیت اقتصادی” بلکه تصمیم سیاست دولت و مقامات سیاسی می دانند.
– هر چه احساس نابرابری و بی عدالتی در بین افراد بیشتر باشد، احتمال اعتراض سیاسی آنها بیشتر می شود.
– هر چه میزان رضایت از زندگی مردم کمتر باشد، احتمال اعتراضات سیاسی آنها بیشتر می شود.
بگذارید خلاصه کنم:
احساس نفوذ اندک در فرآیند تصمیم گیری سیاسی، تصور اینکه فرصت اعتراض در ساختار سیاسی کشور بسیار کم است، احساس محرومیت بالا (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی) / درک اینکه من من منبع محرومیت من نیستم بلکه تصمیم اشتباه نظام سیاسی هستم. نابرابری و بی عدالتی زیاد، رضایت کم از زندگی، ارتباط مستقیمی با محتوای اصلی مقاله «احتمال بالای اعتراض سیاسی» داشت.
با افزایش آمار طلاق در جامعه ایران طی دهه گذشته، برخی سازمان ها بنرهایی را در خیابان های شهر نصب کرده اند. بنرها ابتدا بشقاب ماهواره را نشان می‌دهند و زیر آن زن و مردی پشت هم نشسته‌اند که یکی از آنها کودکی پریشان دارد. روی بنر نوشته شده بود “بالاخره ماهواره”. پرچم های آمریکا و اسرائیل در پس زمینه به اهتزاز درآمد. این تصور را از افزایش طلاق در جامعه ایران داشتند. به گفته آنها تعداد ظرف ها برابر با تعداد طلاق بود! طبیعتاً برای حل این معضل اجتماعی (جدایی) فقط به «مجمع» اعتقاد داشتند و در نتیجه نیروها را به عقب فرستادند. هر چند برای کاهش آمار طلاق چندین بار دیش های ماهواره را زدند اما نشد. آنها معمولاً ساده ترین راه را برای توضیح علت مشکلات جامعه انتخاب می کنند و همیشه پاسخ را در برابر محققان انسانی می دانند; آنها نتیجه می گیرند و با جامعه ارتباط برقرار می کنند.
در روزهای اخیر، مقامات بارها در تلویزیون ظاهر می شوند و حوادث اخیر را مقصر می دانند. دوباره ساده می کنند. از آنجایی که موضوع طلاق را ساده می کنند. باز هم پیچیدگی مشکلات اجتماعی را به یک عامل تقلیل می دهند. می گویند دلیل این ناآرامی ها بس است! آنها به دوردست اشاره می کنند. گاهی فکر می کنم این مردان بزرگ چشمان پیری دارند. آنها مشکلات جدی نزدیک بینی دارند و فقط اجسام دور را به خوبی می بینند.
تقریباً چهارده سال از نوشتن تحقیقم می گذرد. داده های این مطالعه در شهر تهران جمع آوری شد. امیدوارم مسئولین محترم به جای ساده انگاری معمول مشکلات جامعه حداقل بنشینند و پس از حل مشکل نزدیک بینی یک بار برای همیشه دلایل تاثیرگذاری بر احتمال اعتراض سیاسی را بخوانند. با صدای بلند
پ.ن. چند روز پیش یک دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران به احترام حق فکری کار علمی اعلام کرد که مایلم امسال تحقیقاتم را تکرار کنم و نشان دهم جامعه ایران در این زمینه چه تغییری کرده است. با طنز و کمی خجالت و چهره ای خندان برایش نوشتم: چه باید کرد؟!
* عضو گروه جامعه شناسی دانشگاه گویلین