دیپلماسی هسته‌ای و آینده اقتصاد

به گزارش دنیای 77، دکتر ابراهیم متکی، استاد دانشگاه تهران در یادداشتی به روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: به عبارت دیگر، مذاکرات وین در دسامبر 2021 را باید ادامه تلقی کرد و همچنین تعداد قابل توجهی از کشورهایی که دیپلماسی هسته ای را آغاز کرده اند، آماده اند تا از انعطاف دیپلماتیک برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنند.

ایران در حال بررسی از سرگیری مذاکرات هسته ای در چارچوب لغو یا کاهش تحریم های اقتصادی است. موضع ایران بر این فرض استوار است که نادیده گرفتن وعده برجام پاسخی مشروع و اجتناب ناپذیر به خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن حقوق اقتصادی ایران بود. انجام این کار یک الزام اجتناب ناپذیر در نظر گرفته شد.

در معادله سیاست بین‌الملل، تعامل و اقدام مبتنی بر معادله تهدید در برابر تهدید می‌تواند توازن منطقه‌ای و استراتژیک مطلوب را فراهم کند. بنابراین، در شرایط کنونی مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی، چین و روسیه و انتصاب رابرت مالی به عنوان فرستاده ویژه در امور ایران، مهم است که همه این بازیگران اراده لازم برای دستیابی به توافق را داشته باشند. زمانی که حسن نیت دیپلماتیک وجود داشته باشد، طبیعی است که کشورها نظام حسن نیت و تلاش خیرخواهانه برای رسیدن به هدف مورد نظر داشته باشند.

هر گاه کشورها تلاش های دیپلماتیک خود را بر اساس حسن نیت و تلاش های جمیله قرار دهند، مهلتی از توافق حاصل می شود. اما باید توجه داشت که برای رسیدن به اهداف باید چانه زنی و حداکثر سود را برای هر قراردادی دنبال کرد. آرزوهای ایران کاملاً روشن است. لغو تحریم ها، فعال شدن سریع فضای مالی و بانکی و همچنین نقش ایران در اقتصاد انرژی منطقه از مفاهیم اصلی دیپلماتیک جمهوری اسلامی به شمار می رود.

به همین دلیل دور اول مذاکرات تیم دیپلماسی ایران با حضور افرادی از وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی برگزار شد. مشارکت این افراد را نمی توان سیاهی ارتش دانست، بلکه نمادی از مشارکت بازیگرانی است که هر کدام می توانند نقش محدودی در روند دیپلماسی هسته ای داشته باشند و آزمایش واقعی کنترل را بر پایان منعکس کنند. در این شرایط تحریم، موضوع کلیدی این است که چگونه می توان بستر لازم را برای دستیابی کشورها به اهداف متقابل خود فراهم کرد.

اگر این تصور کلی داشته باشیم که هدف در کوتاه‌مدت و بدون مانع در دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای محقق می‌شود، این تصور غلط است که هرگونه دیپلماسی و توافق از طریق فرآیند دیپلماتیک مستلزم استفاده از ابزارها و فرآیندهای مختلف است. چانه زنی برای بهینه سازی اهداف یکی از این شاخص هاست. در یک معامله، طبیعی است که هر بازیگری با رویکرد طرف مقابل مخالفت جدی داشته باشد. حتی ممکن است میز مذاکره را ترک کند یا توافقات قبلی را نادیده بگیرد.

واقعیت این است که هرچه دیپلماسی حساس تر باشد، چالش بین عامل و حریف بیشتر می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که مذاکرات دسامبر 2021 از آن جهت حائز اهمیت است که همه کشورها و طرف های درگیر در دیپلماسی هسته ای و مذاکرات چندجانبه انگیزه، اراده و آمادگی لازم را برای دستیابی به هدف دستیابی به توافق متوازن دارند. ایران در این شرایط ظرفیت لازم برای مذاکره و تعیین شرایط دیپلماتیک را دارد و می تواند از حرکت راهبردی ایران حمایت کند. تجربه نشان داده است که سرکوب و اقدامات تروریستی اسرائیل تاکنون نه تنها اراده راهبردی ایران برای دستیابی به اهداف دیپلماتیک خود را متزلزل کرده است، بلکه زمینه را برای تحرک بیشتر، اعتماد به نفس و تلاش‌های خودتوانمندتر فراهم کرده است. در شرایط کنونی، برای دستیابی به هدف لغو تحریم ها علیه ایران، به مذاکره نیاز است. ایالات متحده، کشورهای اروپایی، روسیه و چین هدف مشترکی در کنترل برنامه هسته ای ایران دارند. آنها تلاش کردند تا در سال 2015 توان هسته ای ایران را تثبیت کنند. بنابراین طبیعی به نظر می رسد که وضعیت سال 2015 را بتوان نقطه زینتی و تعادلی برای فعالیت بازیگران و هدف گذاری آینده ایران و کشورهای 1+5 دانست.

نتیجه‌گیری: در نهایت می‌توان به این نکته اشاره کرد که اولاً دیپلماسی هسته‌ای ایران و کشورهای اروپایی، روسیه، چین و آمریکا مبتنی بر نشانه‌های اراده ساختاری برای دستیابی به اهداف متقابل و چندجانبه است.

ثانیاً، چنین مباحثی مبتنی بر اراده رهبران، مقامات و ساختارهای سیاسی کشورهای عضو برای دستیابی به یک نتیجه متوازن برای دستیابی کشورها به اهداف متقابل خواهد بود.

نکته سوم این است که ضرورت سازش، یعنی بازی با اهداف سازنده متقابل، از ویژگی های اصلی تفکر استراتژیک ایران است. اذعان به اینکه لغو تحریم ها کنترلی بر تهدیدات بین المللی و چالش های داخلی ایجاد می کند. هر سال، سال به سال تحریم‌های شکننده و فلج‌کننده، هر کشوری باید به وضعیتی برسد که بتواند از تنفس راهبردی برای رسیدن به اهداف خود بهره‌مند شود. در چنین سناریویی طبیعی به نظر می رسد که ایران آمادگی ها و ابتکارات لازم را برای دستیابی به یک توافق سازنده داشته باشد. در این زمینه روسیه، چین، اتحادیه اروپا، سه گانه اروپایی و همچنین آمریکا باید نقش موثر و سازنده ای در دستیابی به چنین اهدافی ایفا کنند. جالب اینجاست که اولیانوف نقش هماهنگ کننده مثبت و موثری در روند مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای مورد بحث در وین داشته است. اول، اولیانوف راه را برای ادامه دیپلماسی هسته ای هموار کرد. دوم اینکه از مدل متوازن برای برآورد اهداف دیپلماتیک، اقتصادی و استراتژیک کشورها استفاده کرده است و می تواند نتایج مطلوبی را در میان مدت برای ایران و کشورهایی که برنامه جامع اقدام مشترک تدوین کرده اند ارائه دهد. طبیعی است که در شرایط ایجاد موانع برای ایران برای کاهش نرخ بازگشت تحریم ها، تحقق این توافق و ثبات آن محقق شود. هرچه ایران موانع بیشتری را در دستور کار قرار دهد، طبیعتاً از مزایا و منافع بیشتری برخوردار خواهد شد.

پیام تمام شد