از بازارهای کازرون تا دانشگاه پاریس

به گزارش دنیای 77، مجله «اعتماد» نیز می نویسد: دکتر سعید ابراهیم فیوضات نسلی از جامعه شناسان ایرانی هستند که جامعه شناسی را از مهد جامعه شناسی فرانسه آموختند و بعدها تمرکز اصلی او در محیط دانشگاهی ایران بر جامعه شناسی صنعتی و بیشتر آن بود. آثار مرتبط با این حوزه.

فیوضات فراز و نشیب هایی را در زندگی خود تجربه کرد و شاید یکی از دلایلی که توجه او به جامعه شناسی صنعتی را جلب کرد آشنایی او با فضای سخت کسب و کار در کودکی بود. وی در سال 1312 در مصلی پارا کازرون به دنیا آمد، اما در سن بسیار پایین وارد بازار کار شد.

فیوضات در مصاحبه ای مفصل با عمادالدین شیخ الحکمایی در سال 1383 که توسط انتشارات کازرونیه منتشر شد، کتاب دوم در قالب گفت و گوی حضوری، از محیط سخت تحصیلی و حتی کاری خود یاد می کند و می گوید یک بار. به 56 چوب فکر کردم. به دلیل یک اشتباه آموزشی در مدرسه دچار آسیب دیدگی از ناحیه پا شدم که آثار منفی آن هنوز پس از گذشت سال ها در ذهن من باقی مانده است.

استاد فقید جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی حتی در این گفت و گو گفت که تصور ثبت نامش در دوران مدرسه بسیار سخت است. فیوضات همچنین تجربیات کودکی خود را بازگو می‌کند که در یک چای‌فروشی به نام زهرایی در بازار کازرون کارآموزی می‌کرد و در 13 سالگی به عنوان کارآموز فنی در شرکت نفت به آبادان رفت.

همزمان با ورود دانشگاه تهران به زبان انگلیسی در سال 1343 و سپس با ادامه تحصیلات تکمیلی در رشته علوم اجتماعی در همان دانشگاه، تحصیلات دانشگاه فیوضات آغاز شد. فیوضات در سال 1350 در دانشگاه آکسفورد انگلستان پذیرفته شد اما به دلیل اشتغال همزمان در ادارات اداری و استخدامی نتوانست وارد آکسفورد شود و سیاست از دانشگاه پاریس آغاز شد. فیوز در سال 1357 در جریان انقلاب اسلامی ایران توانست از رساله دکتری خود در دانشگاه پاریس با عنوان «تأثیر خارجی بر ایران و تأثیرات اجتماعی-اقتصادی آن» دفاع کند. او گفت که نام آن دانشگاه ملی است. همکاری. این درخواست همکاری بلافاصله از سوی دانشگاه پذیرفته شد و فیوزات یکی از اولین اساتید جامعه شناسی بود که پس از انقلاب به دانشگاه شهید بهشتی منصوب شد.

فیاض در سال‌های حضور در دانشگاه شهید بهشتی که تا زمان بازنشستگی وی ادامه داشت، فعالیت‌های متعددی در حوزه جامعه‌شناسی در ایران انجام داد و در دهه ۱۳۶۰ یکی از طرح‌های پژوهشی جامعه‌شناسی در چند شهر استان‌های خوزستان، کرمانشاه، آذربایجان شرقی و هرمزگان بود. مهمترین تحقیقات میدانی او …

در دهه 1370 علایق اصلی فیاضت یعنی جامعه شناسی صنعتی و از این دوره به بعد کتاب ها و آثار او عمدتاً موضوعات جامعه شناسی صنعتی را در بر می گرفت.

«بررسی تحول نظام معلم و دانشجو در ایران» اولین کتاب علمی جامعه شناسی صنعتی است که در سال ۱۳۷۲ توسط دانشگاه شهید بهشتی منتشر شد. فیوت در این کتاب معتقد است که نظام معلم و شاگردی ایران علاوه بر تأثیرپذیری از دین، از نهضت ها و نهضت های فکری گوناگونی چون اهل فتوا و پهلوانی در سطوح مختلف تاریخی حتی متصوفه الهام گرفته است. سیستم بر آن تأثیر گذاشته است. به گزارش فوجت، در جامعه امروز نظام معلم و شاگردی تنها در حوزه پزشکی باقی مانده و در سایر حوزه ها، صنایع و فناوری ها به فراموشی سپرده شده است. به گفته استاد فقید دانشگاه شهید بهشتی، فراموشی و انزوای نظام معلم و دانشجو تاثیرات سازنده و منفی بر نظام صنعتی ایران گذاشته و فرهنگ کار گذشته به نسل آینده منتقل نمی شود. در این شرایط باید برای بازگشت نظام معلم و دانشجو به کار حرفه ای برنامه ریزی کنیم.

فیوضات همچنین در سال 1374 سلسله مقالاتی در زمینه جامعه شناسی صنعتی منتشر کرد و بعدها در دهه های 1380 و 1390 «فرهنگ، اخلاق کار و اشرافیت در ایران»، «نظریه انحراف اجتماعی» و «اصلاح طلبی و ایران» را نوشت.

وی در عین حال در سال 1391 مهمترین کتاب فارسی زبان جامعه شناسی صنعتی را با عنوان «جامعه شناسی صنعتی بر اساس تجربه ایرانی» منتشر کرد که همچنان مهم ترین اثر علمی در این زمینه است. فیوضات در کتاب «جامعه شناسی صنعتی» معتقد است مهم ترین کتاب در این زمینه این است: در اواسط قرن هجدهم، فرآیند صنعتی شدن در ایران با بیماری کرم ابریشم متوقف شد، زیرا این بیماری زمینه ساز است. صنعت ابریشم ایران حتی قبل از آن نیز تلاش امیرکبیر برای دگرگونی این صنعت به تأسیس دارالفنون و ورود تعدادی متخصص خارجی محدود می شد. به دنبال توسعه صنعت ابریشم بافی ایران، نفت به تدریج جایگزین ابریشم شد و اقتصاد ایران به شبکه صنعتی جهانی متصل شد. از طرفی افول ابریشم بافی در شهرهای صنعتی ایران یکی پس از دیگری تبدیل شد و سپس نفت معیار صنعت ایران شد و این روند تا انقلاب به صورت فراز و نشیب ادامه یافت. انتظار می رفت که انقلاب اسلامی مشکلات صنعت و صنعتی شدن را حل کند، اما در دو دهه اول پس از انقلاب، جنگ و اثرات اقتصادی آن مانع برنامه ریزی در صنعت ایران شد، در عین حال کشورهای جنوب شرق آسیا در گذشته ببرهای آسیایی نامیده می شدند. مستعمرات بریتانیا، ایالات متحده و ژاپن، صنعتی شدن را آغاز کردند و برنامه ریزی سرمایه گذاری، پس انداز قابل درک، استراتژی ثابت و انعطاف کافی آنها را به غول های اقتصادی آسیا تبدیل می کند. این نوع جزر و مد جهانی نشان می دهد که ایران نیز می تواند از روند صنعتی شدن پایدار بهره مند شود، اما این تحول مستلزم یک تغییر ساختاری عمیق است تا به تدریج در صنعت و تولید خود اصلاح و بازنگری شود و گام های موثری برای آینده بردارد. این وضعیت به ما می گوید که فرآیند صنعتی شدن پایدار ضروری است و می توان مدل آسیای جنوب شرقی را برای این امر در نظر گرفت. در این مدل سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی، انعطاف‌پذیری، امنیت سیاسی و فکری و آزادی تجارت و همچنین وجود سازمان‌های حرفه‌ای و سازمان‌های غیردولتی برای موفقیت کارگران و کارفرمایان در صنعت خود ضروری است. این فرآیند کپی کردن یک هدف نیست، بلکه تجزیه و تحلیل تجربه دیگران است. در عین حال ایران کشوری است که اغلب با خلأهای فرهنگی و تاریخی مواجه بوده است. خدمات صنعتی و رفاهی قابل قبول در چنین کشوری علاوه بر موارد فوق نیازمند تفکر و عمل عقلانی نظام علمی و صنعتی و نیز آزادی کار و پشتکار در نظم است. برای رسیدن به موفقیت.

فیاضت در عین حال در پژوهش های خود از جامعه شناسی سیاسی غافل نبود. کتاب «حکومت در دوران پهلوی» چاپ 1375 و کتاب «اصلاحات و انقلاب» چاپ 1386 دو کتاب این جامعه شناس ایرانی در حوزه سیاسی است.

کتاب «اصلاحات و انقلاب» مروری است بر تفکر اصلاح طلبانه و رفاه طلبانه اندیشمندان فلسفی و سیاسی، به ویژه دیدگاه اندیشمندان و تفنگداران انگلیسی. به نظر نگارنده، پیدایش تفکر اصلاح طلبی یکی از فرصت ها و شرایطی است که در زندگی یک ملت به وجود می آید و این فرصت ارزشمند که مانند فرح ایزدی در شاهنامه فردوسی همیشه در اختیار مردم نیست، بلکه مورد حمایت کشورهای خردگرا. آن را و همیشه می خواهید به آن دست یابید. فصل دوم این کتاب به بررسی اجمالی سیاست های پنج کشور اروپایی و سه کشور آسیایی در روند اصلاحات می پردازد. این کتاب همچنین به اصلاحات دوران میجی در ژاپن می پردازد که دهه ها پس از زمان امیرکبیر در ایران صورت گرفت. به عقیده نگارنده، اگر ژاپن امروز بالاترین بازده اقتصادی و تکنولوژیکی را تولید می کند و در تولید علمی پس از ایالات متحده در رتبه دوم قرار دارد، مدیون روند اصلاحات خود است که در آن تلاش های مردم بسیار مهم و برجسته شده است. در فصل سوم این کتاب اصلاحات ایران با نام‌های بزرگی چون امیرکبیر و مصدق گره خورده است و تلاش می‌شود روند برداشت از اصلاحات ایران در فرآیندی جامعه‌شناختی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

اما «ابراهیم فیوضات» در اوایل دهه 1390 و پیش از بیماری تلاش کرد تا اندیشه ها و چارچوب فکری اصلی خود را در حوزه جامعه شناسی صنعتی و جریان اصلاحات در ایران بنویسد، اما در چند سال اخیر این بیماری شرایط سختی را ایجاد کرده است. برای تحقیق امکان پذیر است. از این استاد بازنشسته جامعه شناسی و او نیز مانند بسیاری دیگر از جامعه شناسان پیشکسوت سال های پایانی عمر خود را در گوشه ای از تنهایی و فراموشی در خانه خود سپری کرد تا ثابت کند که آخرین تنهایی راه اندیشه است. و تنهایی با وجود این خلوت، اندیشه های مکتوب و مقالات منتشر شده این جامعه شناس فقید و شاگردانی که او پرورش داده است، نام او را زنده نگه می دارد.

«بررسی تحول نظام معلم و دانشجو در ایران» اولین کتاب علمی جامعه شناسی صنعتی است که در سال ۱۳۷۲ توسط دانشگاه شهید بهشتی منتشر شد.

او در سال 1391 مهمترین کتاب فارسی زبان در حوزه جامعه شناسی صنعتی را با عنوان «جامعه شناسی صنعتی بر اساس تجربه ایرانی» منتشر کرد که همچنان مهم ترین اثر علمی در این زمینه است.

پیام تمام شد